Gigantomach

Γιγαντομαχία
και
Λαοί της Θάλασσας

Στην Σκοτεινή Εποχή της Ιστορίας της Γης (12ος -11ος Αιώνας π.Χ.)
συνέβησαν κατακλυσμιαία γεγονότα
που κατέστρεψαν ισχυρά κράτη και αυτοκρατορίες
και συγκλόνισαν την ισχυρότερη δύναμη της εποχής, την Αίγυπτο.

Μυστηριώδεις λαοί συγκρότησαν στόλους και σάρωσαν κυριολεκτικά
τις Μεσογειακές ακτές της Μ.Ασίας,  της Κύπρου, της Συρίας, της Παλαιστίνης
και της Κάτω Αιγύπτου.

Καθώς ξεκαθάρiσε, πλέον, το χρονολογικό πλαίσιο των γεγονότων της 2ης χιλιετίας π.Χ.
μπορούμε να έχουμε καθαρότερη εικόνα για αυτά που συνέβησαν

Εδώ πρέπει να αναφερθεί
ότι επειδή οι λεγόμενοι "Λαοί της Θάλασσας" προκάλεσαν δραματικές αλλαγές
και όχι μόνον στο πολιτικό πλαίσιο
αλλά και στην πολεμική τακτική λόγω της πρωτοφανούς στην ιστορία
ναυπήγησης  πολυάριθμων πλοίων που μετέφεραν
εκτός από πολεμιστές και τις οικογένειές τους
θα προξένησαν
τεράστια εντύπωση σε όλους τους λαούς Μεσογείου
εκείνη την εποχή
Οπότε,
λογικό είναι να έχουν αφήσει και ισχυρό αποτύπωμα
στην Ελληνική Μυθολογία
η οποία διέσωσε (έστω και παραποιημένα)
πολύ ασημαντότερα περιστατικά.

Μία πρόχειρη εξέταση της Ελληνικής Μυθολογίας
αμέσως υποψιάζει τον αναγνώστη ότι
ίσως η Γιγαντομαχία είναι αυτή που περισσοτέρο αρμόζει
να αποτελεί την αποτυπωματική έκφραση των πολέμων αυτών.

Κατά αρχάς, η πλούσια Κάτω Αίγυπτος (ουσιαστικά το Νειλικό Δέλτα)
είχε αποκτήσει έντονες εμπορικές σχέσεις με τον Αιγαιωτικό Κόσμο
ήδη από το 1ο ήμισυ της 2ης χιλιετίας π.Χ.

Όμως,
όπως συμβαίνει συνήθως στην ιστορία, τον έμπορο τον ακολουθούν κατά πόδας
ο πειρατής και ο κατακτητής

Ήδη έχουμε πληροφορίες από την εποχή του Αφενώφιος Δ' (Akhenaten) (1351 - 1334)
ότι η Αιγυπτιακή ηγεσία διαμαρτυρήθηκε, επίσημα, στην Κύπρο (Alasia)
για πειρατικές επιδρομές στο Δέλτα από Sherden (= Δάρδανους) και Alasians ( = Κύπριους)

----------------
1η Φάση
Η πρώτη φάση των εισβολών άρχισε το 1277 π.Χ.
(δηλ. στο 5ο έτος της βασιλείας του  Ραμσή Β' (1279 - 1213 π.Χ.))
Ο Ραμσής Β' συνέτριψε μεγάλη θαλάσσια επιδρομή Δαρδάνων (Sherden),
συνεπικουρούμενων από Lukka ( = Λέλεγες) και από Shekelesh (= Κυκλάδιοι, Κύκλωπες),
σε μία μεγάλη μάχη στο Δέλτα του Νείλου.

Αν τώρα ψάξουμε για αντιστοιχία αναφορών στην Ελληνική Μυθολογία
η μάχη αυτή πρέπει να έγινε στην νότια ακτή της Τριτωνίδας Λίμνης
(καθώς η Βουτική και η Τανιτική Λίμνη πρέπει να ήταν ενωμένες την εποχή εκείνη)
καθώς ο μύθος αναφέρει ότι το διάσημο πλοίο "Αργώ" εγκλωβίστηκε στα ρηχά ύδατά της
και αποκολλήθηκε με την βοήθεια του θεού Τρίτωνος
(Τρίτων ονομαζόταν, τότε, ο Νείλος Ποταμός επειδή είχε τρεις εκβολές)

Είναι πολύ πιθανόν, η επιχείρηση αυτή να ενσωματώθηκε μυθολογικά

στην Αργοναυτική Εκστρατεία καθώς οι μεταγενέστεροι μυθογράφοι

ενσωμάτωναν, πάμπολλα άσχετα γεγονότα, στις δύο κύριες εκστρατείες

(Αργοναυτική και Τρωική) προκειμένου να τις επλουτίσουν.

Επίσης, αναφέρεται ότι ο "αργοναύτης" Μόψος απέθανε στην Λιβύη από δείγμα όφεως.

Το σημαντικό είναι, όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος,

ότι στους "Αργοναύτες" δόθηκε χρησμός 

(προφανώς από το εγγύς ευρισκόμενο μαντείο της Βουτούς)

ότι όταν επιστρέψουν οι απόγονοί τους

θα κτίσουν 100 Ελληνικές πόλεις στην περιοχή 

(προφανώς στο πλουσιότερο μέρος της εποχής, το Νειλικό Δέλτα) (!)

Ο χρησμός ήταν βέβαια μεταγενέστερο κατασκεύασμα

Όμως, είναι προφανές, ότι ο χρησμός αυτός

θα χρησιμοποιήθηκε ως κίνητρο, στον Αιγαιωτικό & Ελλαδικό Χώρο,

ώστε να μετάσχουν πολεμιστές σε εκστρατείες κατάκτησης του Αιγυπτιακού Δέλτα

εφόσον ο Θεός τους παραχώρησε, προφητικά, την περιοχή του

(κάτι που συνηθιζόταν στον Αρχαίο Κόσμο)

---------------

2η Φάση

Η δεύτερη φάση των εισβολών σημειώθηκε το 1208 π.Χ.

(δηλ. στο 5ο έτος της βασιλείας του  Μερνέφθιος (Mernepta) (1213 - 1203 π.Χ.)

Ο Μέρνεφθις αντιμετώπισε και συνέτριψε τα "Εννέα Τόξα" στη θέση Perire, στο Δυτικό Δέλτα. 

Ως αντίπαλοί του αναφέρονται οι Λίβυες (Libu) καθώς και οι Αφρικανοί Μάξυες (Meshwesh). 

Στο συνασπισμό συμμετείχαν οι "Βόρειοι" (Ekwesh, Teresh, Lukka, Sherden, Shekelesh). 

Αρχηγός όλων ήταν ο βασιλέας των Λιβύων Μοίρις (Meryey), υιός του Ded.

Κατά αρχάς, η μόνη δυνατότητα να συγκεντρωθεί 

ένα τόσο μεγάλο πλήθος πολεμιστών από πολλούς λαούς 

που να αποφασίσει να επιχειρήσει έναν τόσο μεγάλο στόχο

είναι μετά την επιτυχή πολιορκία μίας αξιόλογης πόλης

Και εκείνη την εποχή, δεν υπάρχει ανάλογη αναφορά 

παρά μόνον η άλωση της Τροίας

Ειδικότερα, αν δεχθούμε ότι την πτώση της Τροίας,
(σύμφωνα με το Πάριο Χρονικό),
έγινε τον Απρίλιο του 1209 π.Χ.,
τότε είναι λογική η άφιξη των νικητών Αιγαιωτών μισθοφόρων στο Νειλικό Δέλτα
να συνέβη τον Μάιο του 1208 π.Χ. (5ο έτος του Μερνέφθιος).
Είναι πιθανόν ενώ βρίσκονταν στην Κιλικία να αποδέχθηκαν πρόταση των Λίβυων
να καταλάβουν ομού την πλούσια Κάτω Αίγυπτο.

Φαίνεται ότι σχεδόν όλοι οι πάμπολλοι μύθοι "περιπλανήσεων" των Αχαιών ηρώων
μετά το τέλος του Τρωικού Πολέμου
αφορούν, ακριβώς, την συμμετοχή τους στους Λαούς της Θάλασσας

Σύμφωνα με την νέα θέαση της πραγματικής υφής του Τρωικού Πολέμου,

ο Κάλχας πρέπει να ήταν ένας Χαλκηδόνιος (Karkisa) από τους πρίγκιπες

που παρότρυναν, μετά την πτώση του Ιλίου (Απρίλιος 1209 π.Χ.),

τα πλήθη των συγκεντρωμένων μισθοφόρων

να μην επιστρέψουν στις πατρίδες τους

αλλά να χρησιμοποιήσουν την δύναμή τους (χερσαία και ναυτική)

για να κυριεύσουν και να λεηλατήσουν χώρες της παραλιακής Μικράς Ασίας,

αποδεχόμενοι αιτήματα τοπικών κυβερνητών ή ανταγωνιστών-πριγκίπων.

(Ίσως, αυτή, ακριβώς, η παρότρυνση οδήγησε

τους μεταγενέστερους μυθοπλάστες-ποιητές να του αποδώσουν

τον χαρακτηρισμό του "μάντεως")

Όπως αναφέρει ο Λυκόφρων στην "Αλεξάνδρα", 

ο Κάλχας δεν θέλησε να αναχωρήσει, με άλλους ήρωες για την Ελλάδα, 

αλλά με ομού 

με τον Αμφιλόχο (υιό του Αμφιάραου) και τους Πολυποίτη, Λεοντέα και Ποδαλείριο

πορεύτηκαν στην Κολοφώνα της Ιωνίας
όπου προσέφεραν τις μισθοφορικές υπηρεσίες τους

σε τοπικό ηγεμόνα.

Εκεί κατέφθασε και ο στόλος υπό τον Μόψο ''τον Κλάριο"
και οι μυθοπλάστες τον αντιπαραβάλλουν με τον Κάλχαντα).
(πιθανώς υπήρξαν δύο Μόψοι και ο Μόψος ο Κρης να ανήκει στην 1η φάση)

Υπήρξαν και συγκρούσεις μεταξύ τους.

Οι επιχειρήσεις συνεχίστηκαν στην Καρία

όπου και πάλι πρόσφεραν υπηρεσίες στον τοπικό ηγεμόνα

Εκεί έδρασε ο Ποδαλείριος

Στην συνέχεια αναφέρεται δράση του Κάλχαντος και Μόψου στην νότια ακτή της Μ. Ασίας

(ίδρυση πόλεων Πέργης και Σέλγης)

Επίσης, ο Πολυποίτης και Λεοντεύς ίδρυσαν την πόλη Άσπενδο, στην όχθη του Ευρυμέδοντα ποταμού.

Ακολούθησε πορεία της πολυεθνούς στρατιάς στην Κιλικία.

Αναφέρεται ότι ο Μόψος ίδρυσε μαζί με τον Αμφίλοχο την πόλη Μαλλό της Κιλικίας.

Όμως υπάρχουν και γενικότερες αναφορές
για δράση του Μόψου σε Συρία και Φοινίκη και
μια συγκεκριμένη, σύμφωνα με την οποία
ο Μόψος έπνιξε την Αταργάτιδα μαζί με τον υιο της Ιχθύ,
σε μια ιερή λίμνη κοντά στην Ασκαλώνα της Παλαιστίνης.
(~ Αθήναιος, Δειπνοσοφιστών Η, 346e)

Ο Διόδωρος διέσωσε μία πληροφορία για ένα ακαταμάχητο "θηρίο", την Αιγίδα
που εκφράζει με ανάγλυφο ύφος την τρομακτική αναστάτωση
που βίωσαν οι Λαοί της Ανατολικής Μεσογείου
από στους Λαούς της της Θάλασσας:

"Η Αιγίς είχε γεννηθεί ἀπό τήν Γη καί ἐκ φύσεως
ἐξέβαλε φοβερή φωτιά ἀπό τό στόμα της.
Πρωτοεμφανίσθηκε στήν Φρυγία καί έκαυσε τήν χώρα,
η ὁποία ονομάζεται «Κατακεκαυμένη Φρυγία».
Έπειτα κατέστρεψε τa Όρη τού Ταύρου καί έκαυσε τά δάση
πού ἐκτείνονται ἀπό τήν περιοχή αὐτή.
Έπειτα ἐπιστρέφοντας πρός τήν θάλασσα κατά τήν Φοινίκη,
έκαυσε τά δάση τοῦ Λιβάνου καί περνώντας μέσα ἀπό τήν Αἴγυπτο
ἔφθασε έως τίς δυτικές περιοχές της Λιβύης καί
στό τέλος τῶν περιπλανήσεών της ώρμησε στά δάση τῶν Κεραυνίων
(πιθανόν, αναφέρεται στον Κυπριακό Πενταδάκτυλο).
Και όπως ἡ χώρα καιγόταν ἀπό παντού, οἱ άνθρωποι
- άλλοι χάνονταν και
- άλλοι ἀπό τόν φόβο τους ἐγκατέλειπαν τίς πατρίδες τους
καί πήγαιναν σέ μακρινά μέρη"

 

Επομένως,
η ταύτιση της Αιγίδος και των Λαών της Θάλασσας είναι προφανής.

Ο Απολλόδωρος αναφέρει τα εξής ονόματα Γιγάντων:

Αλκυονεύς, Πορφυρίων, Εγκέλαδος, Άγριος,  Εφιάλτης,  Εύρυτος,  Γρατίων,
Ιππόλυτος,  Κλυτίος,  Μίμας, Πάλλας, Πολυβώτης, Θόων

Κατά πόσο αυτοί ήταν αρχηγοί των συνασπισμένων φυλών (δηλ. των "Εννέα Τόξων")
που επέδραμαν στην Αίγυπτο μόνον να το υποθέσουμε μπορούμε.

Που έγινε, όμως, η μεγάλη μάχη? 

Η επιγραφή στο Great Karnak, του ιδίου του Merneptah,

ονομάζει το πεδίο της μάχης "Perire"

H ονομασία αυτή, ετυμολογικά, προσομοιάζει με την ονομασία "Φλέγρα"

όπου οι Έλληνες μυθοπλάστες τοποθετούσαν την μάχη Θεών - Γιγάντων 

κατά την Γιγαντομαχία.

Η ονομασία Perire δεν εμφανίζεται πουθενά αλλού

στην Αιγυπτιακή γραμματολογία

Η θέση "Φλέγρα" τοποθετείται, μυθολογικά:

- στην Παλλήνη, δυτική χερσόνησο της Χαλκιδικής 

- στα Φλεγραία Πεδία της Ιταλικής Καμπανίας

Εφόσον η Φλέγρα ήταν στην Αίγυπτο
τότε θα ήταν στην περιοχή της Φραγωνίδας,
στην νότια ακτή της Βουτικής λίμνης

Εδώ εντάσσεται πιθανόν και η μάχη του Οδυσσέως με τους Λαιστρυγόνες
που απλά προέρχεται από άλλη μυθολογική πηγή που βλέπει τα γεγονότα
από άλλη οπτική γωνία.

---------------

3η Φάση

Η δεύτερη φάση των εισβολών περιλαμβάνει δύο υποφάσεις:
α) το 1181 π.Χ.
(δηλ. στο 5ο έτος της βασιλείας του Ραμσή Γ' (1186 - 1155 π.Χ.))

β) το 1178 π.Χ.

(δηλ. στο 8ο έτος της βασιλείας του Ραμσή Γ' )

Φαίνεται ότι ήδη από το 1208 π.Χ. (ή και ενωρίτερα)

η Κιλικία και όλη η ακτή της Συρίας και της Παλαιστίνης

είχαν κατακτηθεί από διάφορες Αιγαιωτικές φυλές που ίδρυσαν εκεί

μικρά κρατίδια (πολλές φορές αλληλομαχόμενα)

όπως περίπου δύο χιλιετίες αργότερα οι Φράγκοι και Νεο-Λατίνοι

την εποχή των Σταυροφοριών.

Όμως φαίνεται ότι η συνεχής ξηρασία που έπληξε 

αυτήν την Σκοτεινή Εποχή πάμπολλες χώρες

Βαλκανική, Μ.Ασία, Συρία και Μέση Ανατολή

κατέστρεψε τις καλλιέργειες με αποτέλεσμα

το κίνητρο για την κατάκτηση του Νειλικού Δέλτα

να αναζωπυρωθεί

Σύμφωνα με Αιγυπτιακές πηγές ( "Πάπυρος Harris")

ο ίδιος ο Ραμσής Γ' περιγράφει την επίθεση που δέχθηκε ως εξής:

Οι λαοί της Θάλασσας έκαναν συμμαχία και συνωμοτούν.Έχουν σκοπό να κυριαρχήσουν σε όλα τα εδάφη της Γης. Κανείς δεν μπορεί να τους αντιμετωπίσει. Στην Χετταϊκή επικράτεια καταστράφηκαν ταυτόχρονα: η Κιλικία (Que), η Καρχέμιδα (Karkemiš), η Αρσαβία (Arzawa) και η Αλασία (Alašija). Το στρατόπεδό τους είναι σε περιοχή στην Αμορρία (Amurru). Κάνουν επίθεση και καταστρέφουν τα μέρη ολοκληρωτικά. Ήρθαν, πυρπόλησαν και είπαν: "Εμπρός για την Αίγυπτο".

Αν ανατρέξουμε στην Ελληνική Μυθολογία
το δεύτερο αυτό κύμα αντιστοιχεί στην εμφάνιση του Τυφώνα
στην Κιλικία και περιγράφεται
από τον Ησίοδο και πολλούς άλλους μυθολόγους και ιστορικούς
και γέννησή του αποδίδεται στην οργή της θεάς Γαίας
εναντίον των Θεών
(λογικά εξ αιτίας της μεγάλης ξηρασίας)

Περιγραφή Τυφώνος από την "Θεογονία" του Ησιόδου

Η τελική μάχη φαίνεται ότι δόθηκε στην νότια ακτή της Σερβωνίδας Λίμνης
όπου ο πολυάριθμος στρατός των Λαών της Θάλασσας
(που στρατολόγησαν, εκούσια ή ακούσια, πολεμιστές
από όλη παραλιακή Συρία και Παλαιστίνη)
εγκλωβίσθηκε στην αμμώδη λωρίδα και σφαγιάσθηκε από τους Αιγύπτιους

Ο μεγάλος στόλος τους στην προσπάθειά του να βοηθήσει εισήλθε
στην κλειστή λίμνη όπου εγκλωβίστηκε επίσης από δυνάμεις του Ραμσή
και καταβυθίστηκε.

Αυτή ήταν και η τελευταία απόπειρα των Αιγαιωτών να καταλάβουν την Αίγυπτο.

Η απόδοση, στην Τέχνη, του Τυφώνα
ως Γίγαντα με οφιοειδή άκρα
πιθανότατα απηχεί
ότι ο στρατός του
δεν ήταν ενιαίος
αλλά σύνολο διαφόρων φύλων
δηλ. των Λαών της Θάλασσας